Ngày xửa ngày xưa, tại thị trấn nhỏ Ogi tại đảo Sado, có một cặp vợ chồng già sống bằng thu nhập từ quán mì soba tên là Nigasa-ya. Họ không có con cái. Đã mười sáu năm rồi, họ chỉ sống với cô mèo Asa. Một thời gian sau, tuy đã làm việc hết sức chăm chỉ, hai vợ chồng vẫn gặp phải rất nhiều khó khăn trong việc kinh doanh và nợ một khoản khá lớn. Hai vợ chồng nghĩ đến việc sẽ đóng cửa quán mì, và bí mật đi thật xa khỏi thị trấn.
Vào buổi sáng hai vợ chồng già định rời khỏi thị trấn, họ đã nói với cô mèo Asa: "Asa, xin hãy tha lỗi cho ông bà. Ông bà không thể đem con theo được. Cuộc hành trình sẽ rất dài và gian khổ. Ngay chính bản thân ông bà cũng không biết mình sẽ đi đâu. Nhưng con là một cô mèo thông minh, con sẽ tìm được ai đó tốt bụng chăm sóc cho con, và con sẽ sống một cuộc đời hạnh phúc". Asa nhìn ông bà chủ chăm chăm, rồi như hiểu chuyện, cô mèo gật đầu buồn bã rồi lủi thủi đi ra khỏi nhà.
Tối hôm đó, hai vợ chồng đang chuẩn bị đồ cho cuộc ra đi của mình, thì họ nghe một tiếng gõ cửa. Họ giật bắn lên, vì nghĩ rằng đó có thể là một chủ nợ đi đòi tiền vào đêm khuya. Tuy nhiên, họ lại nghe một tiếng nói rất dịu dàng và nhỏ nhẹ: "Xin chào. Cháu có thể nhờ một việc được không?".
Ông lão ra mở cửa và thấy một cô gái xinh xắn.
"Bây giờ rất khuya rồi, lão có thể làm được gì cho cháu đây!"
"Cháu 16 tuổi. Cháu mới chuyển đến đây. Xin ông bà cho cháu làm việc tại quán. Cháu sẽ không cần tiền lương và sẽ không gây phiền phức gì cho ông bà"
"Nếu quán mì vẫn còn họat động thì tốt rồi, nhưng đằng này nó đã bị đóng cửa và hai ông bà đang chuẩn bị chuyển đi" - ông lão cố gắng giải thích cho cô gái, thế nhưng cô ấy vẫn kiên quyết xin được giúp.
"Cháu có 20 lạng bạc chưa dùng gì cả. Nếu có thể, xin ông bà hãy dùng để mở lại quán ăn. Cháu sẽ ở lại đây để phụ giúp ông bà".
Cô gái lấy ra một chiếc hộp và đẩy nó về phía hai vợ chồng già đang lắp bắp vì ngạc nhiên. Đầu tiên, hai vợ chồng từ chối, nhưng cô gái rất kiên quyết với lời đề nghị của mình, vì vậy họ đành phải thỏa thuận: số tiền chỉ là khoản vay của hai vợ chồng. Họ sẽ tìm cách trả lại cho cô gái khi có thể. Và do được một khoản tiền khá lớn, quán mì lại được mở cửa vào sáng hôm sau.
Okesa làm việc rất chăm chỉ tại cửa hàng. Mỗi khi không bận rộn, cô thường góp vui cho thực thách bằng giọng hát trong trẻo của mình. Đôi khi, cô còn hát những bài hát bản thân sự sáng tác. Một trong số bài hát như thế này:
Ah, Sado, Sado
Những hàng cây và bãi cỏ đang mời gọi bạn
Sado thật xinh đẹp
Hãy đến với thị trấn Sado của chúng tôi
Thực khách nhiệt liệt hưởng ứng ca khúc của Okesa. Ban đầu họ vỗ tay theo nhịp, và sau đó là đung đưa lắc lư theo giọng hát thiên thần của cô gái. Nhanh chóng sau đó, ca khúc của Sado trở thành một biểu tượng, niềm tự hào của thị trấn nhỏ Ogi.
Vì không khí nhộn nhịp và vui vẻ của quán mì, lúc nào cũng có thực khách tìm đến. Chỉ nửa năm sau, hai vợ chồng đã trả hết món nợ cho các chủ nợ khi xưa. Một năm sau, họ mở rộng quán, và thuê thêm vài người để giúp cho việc kinh doanh. Ca khúc của Okesa lúc này cũng nổi tiếng khắp cả đảo Sado.
Một buổi tối, ông lão đang ngủ thì tỉnh giấc bởi một tiếng mèo kêu. Ông quay sang thì thấy cô mèo Asa đang ngồi kế mình: "Ah, Asa, con đi đâu cả năm nay vậy. Thật tốt khi con khỏe mạnh và đã quay trở lại với chúng ta". Ông vươn người tới Asa, nhưng bỗng nhiên hình ảnh của Asa mờ dần, và biến mất như làn khói mỏng vào không khí. Ông tỉnh dậy, và lay vợ, kể cho bà lão nghe về giấc mơ kỳ lạ của mình. Cả hai thức trắng cả đêm, và nói về ngày xưa, họ nhớ cô mèo Asa da diết.
Sáng hôm sau, mọi vật im ắng lạ thường, và cặp vợ chồng bắt đầu lo lắng. Bình thường cô gái Okesa luôn là người dậy trước tiên, nhưng hôm nay thì chẳng thấy cô ấy đâu cả.
"Có lẽ con bé bị ốm"
Hai vợ chồng đến phòng của Okesa, gọi cửa liên tục, nhưng vẫn không nghe trả lời. Họ bước vào phòng của Okesa, và sững sờ nhìn thấy, xác của cô mèo Asa ngay tại giường của Okesa.
"Ôi Asa, con chính là Okesa sao?"
Hai vợ chồng khóc rất nhiều sau đó.
Nhiều năm sau đó, mặc dù Okesa không còn nữa, nhưng bài ca và điệu múa của cô vẫn được truyền tụng khắp nơi. Người ta gọi đó là Okesa-bushi. Và ngày nay, những người dân tại đảo Sado vẫn tiếp tục nhảy múa theo điệu múa này của Okesa.
Giải thích
Hình tượng con mèo đóng vai trò quan trọng trong truyền thuyết, truyện cổ tích của nhiều nền văn hóa khác nhau. Mèo có thể đem lại may mắn, lộc tài, phát thọ, công việc đồng áng thuận lợi. (Trung Quốc, Nhật Bản). Nhưng trong một số nền văn hóa khác, nó biểu trưng cho niềm tà ác, dịch bệnh và cái chết (phương Tây).
Trong văn hóa Nhật Bản, con mèo đem đến sự tốt lành. Bạn có thể thấy nhiều cửa hàng buôn bán có để một mô hình chú mèo máy vẫy tay mời gọi khách mua hàng (tiếng Nhật gọi là makeni-neko). Tuy nhiên, cũng theo người Nhật Bản, nếu một chú mèo bị giết chết, nó sẽ trở thành một quái vật (bakeneko). Người ta tin rằng, nếu bạn tiết lộ bí mất một chú mèo kể cho bạn, chú mèo đó sẽ cắn đầu bạn đến chết trong lúc bạn đang ngủ.
Trong câu chuyện này, mèo đem lại niềm vui và hạnh phúc cho chủ nhà với lời ca và điệu múa của mình.Cô gái trẻ Okesa (vốn do mèo biến thành) nổi tiếng về sự chăm chỉ, và ân nghĩa trung thành với chủ nhân. Câu chuyện Hokuetsu Seppu của tác giả Suzuki Bokushi cũng như điệu múa nổi tiếng "Sado Okesa" tại đảo Sado đều dựa trên cảm hứng lấy từ câu chuyện cổ tích này.
Có một lối chơi chữ khá thú vị với tên của nhân vật chính: tên của cô gái là Okesa, còn cô mèo là Asa. Asa có nghĩa là "buổi sáng" còn kesa có nghĩa là "sáng nay", còn "O" là tiếp đầu ngữ đêm vào từ nghĩ khi bạn muốn bày tỏ sự trân trọng đối với vật được nhắc đến. Tên gọi hàm ý điều tốt lành trong câu truyện. Một vài ví dụ trong ngôn ngữ Nhật Bản có thể kể đến: Ohashi (Đôi đũa), hay Ohanami (Ngắm hoa), Osake (Uống rượu Sake), ... Đối với người Nhật thì việc dùng đũa, ngắm hoa, hay uống sake đều là một yếu tố văn hóa duy mỹ (rất đẹp), được nâng lên tầm nghệ thuật. Thế nhưng bạn đừng lầm lẫn với các trường hợp khác, vẫn có khá nhiều từ ngữ bắt đầu bởi "O" nhưng nó không mang tính chất kính trọng như trên.
Giới thiệu nguyên tác
Đây là bản dịch tiếng Việt những câu chuyện cổ tích/thần thọai của tỉnh Niigata tại Nhật Bản. Các truyện này được lấy từ bài luận văn "Phụ nữ và đàn ông trong truyện cổ tích Niigata" của tác giả Joy Williams. Trong mỗi bản dịch, sẽ gồm câu chuyện, và một phần giải thích các yếu tố văn hóa, lịch sử, con người có liên quan (nằm ở cuối bài viết).
